Буряад Уласта буряад хэлэнэй габшагай һара үнгэрөө

Буряад Уласта 16-дахи удаагаа буряад хэлэнэй габшагай һара үнгэрбэ. Олимпиаданууд, нааданууд, урилдаанууд, элдэб түрэлэй турнирнууд болон мүрысөөнүүд, диктантнууд, зурагай урилдаанууд, классай часууд – эдэ бүгэдэ уласай һургуулинуудай, вузуудай болон сузуудай бэлдэһэн бүхы список бэшэ. Буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар уласай түбтэ тэмдэглэһэнэй ёһоор, үбшэнһөө боложо ба очно хэмжээ ябуулгануудые үнгэргэлгэ хорюултай байгаашье һаа, заншалта энэ габшагай һара яһала эдэбхитэйгээр үнгэржэ, олон хүниие хабаадуулжа шадаа.

Улаан-Үдэдэ буряад хэлэнэй габшагай һарын хэмжээндэ 29 дүгээр Буряадай гимназиин һурагшадта ехэ һонирхолтой экскурси үнгэрөө – “Львенок” гэһэн трамвай соо тэрэ үнгэрөө. Улаан-Үдэдэ буряад хэлэнэй габшагай һарада зорюута “Урагшаа” гэһэн тэмдэгтэй тусхай трамвай ябажа байгаа, тэндэ буряад хубсаһатай хүнүүд, мүн баһа буряад үндэһэн спортын тамиршад зураатай байгаа. Энэ акци Буряад Уласай Спортын яаманай Залуушуулай түб “Трамвайн хүтэлбэри” гэһэн МУП-тай хамта Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай бэлдэһэн ба Буряад хэлэ хүгжөөхэ талаар уласай операторынь болоһон “Буряад уласта буряад хэлэ хамгаалга ба  хүгжөөлгэ” гэһэн гүрэнэй программын хүреэндэ бэелүүлээ. “Гүрэнэй программа бэелүүлгын онсолиг болбол дүүргэгшэдэй тоо олон болоно, тиимэһээ яаманууд болон албан зургаанууд өөһэдын акцинуудые үнгэргэнэ, тиигэһэн бэеэрээ хэлэнэй оршон байгуулха хэрэгтэ өөһэдын хубита оруулна. Тэдэнэй нэгэниинь болбол Минспортын Залуушуулай түбэй акци болоно – манай эндэ буряад маягтай нэрэтэ трамвай бии болоо, буряад хэлэн дээрэ бэшээтэй үгэнүүдтэй ба үндэһэн буряад хубсаһатай хүнүүдтэй зурагуудтай трамвай ябана. Энэ болбол хүдэлжэ байдаг арт-объект гэжэ нэрэтэй трамвай хүнүүдэй анхарал татана ба буряад хэлэ мэдэхэ хэрэгтэй ба ёһо заншалаа хамгаалха хэрэгтэй байнагэжэ бодолгото болгоно”, - гэжэ Буряад Уласай Толгойлогшын болон Засагай газарай захиргаанай үндэһэ яһатан хоорондын харилсаанай болон эрхэтэдэй үүсхэл хүгжөөхэ талаар хорооной түрүүлэгшэ Михаил Харитонов хэлээ.

Трамвайн экскрусиин үедэ 6, 7, 8-дахи ангиин һурагшадта буряад хэлэнэй багшанар удха шанартай газарнууд тухай, Буряад Уласай гайхамшаг хүнүүд тухай ба һургуулияа дүүргэһэнэй удаа ямар һургуулида орохо аргатай байһан һуралсалай эмхинүүд тухай хөөрөөнүүдые бэлдэһэн байгаа. Хүүгэд ехэ һонирхоо: “Бидэ мүнөөдэр буряад хэлээл экскурси шагнаабди, ехэ гоё байгаа, өөһэдтөө һонирхолтой юумэ ойлгожо абаабди, үдэр бүри бидэ трамвайгаар ябадагбди, харин мүнөөдэр хотын түбөөр экскурсоводтой ябаабди, шэнэ юумэ мэдээбди”, - гэжэ һурагшад хөөрэнэ.

Тиихэдэ 29 дүгээр гимнази «Дүрбэн тэгшэ» гэһэн хотын олимпиада эмхидхэжэ үнгэргөө. Энэ олимпиада нэгэтэ бэшэүнгэржэ байна, тэрэнэй хабаадагшад болбол нэгэдэхи – дүрбэдэхи ангиин һурагшад. Энэ жэл эндэ хабаадагшад болбол № 8, 13, 25, 32, 50,52, 54, 56, 63һургуулинуудай, 29гимназиин түлөөлэгшэд болоо. Олимпиада гурбан шатаһаа бүридөө. Түрүүшын шата “Би буряад хэлэ мэдэнэб” гэжэ нэрэтэй байгаа. Олимпиадын хабаадагшад эндэ тест бэшээ. Хоёрдохи шатада “Эрдэмтэнэй харгыгаар” гэһэн нэрэ доро танилсуулганууд гү, али эрдэмтэн хүнэй мэргэжэл тухай видео ролигууд үзүүлэгдэһэн байгаа. Гурбадахаи шатада, «Гайхамшагта нээлтэнүүд» гэжэ нэрэтэй байгаа, эндэ хабаадагшад өөһэдын мэдэсэ зураг болгон зураха шадабарияа харуулаа. Энэ олимпиада заншалта ёһоороо түрэлхи хэлэндээ дуратай, өөрын арадай соёл болон ёһо заншал һонирходог хүнүүдые суглуулаа ба тэдэнэр өөһэдынгөө мэдэсэ бусад хүнүүдтэй хубаалдаха бэлэн байгаа.

Мункинай нэрэмжэтэ Хэжэнгын лицейдэ 1-11 ангиин юрэнхы болбосоролой һургуулинуудай һурагшадай болон нэмэлтэ болбосоролой эмхи зургаануудай хүмүүжэмэлнүүдэй дунда «Эдир Жэгүүр» гэһэн уран һайханай уншалгын уласай урилдаан үнгэрөө. «Эдир Жэгүүр» гэһэн урилдаан заочно аргаар уран уншалга, тэрэнэй хэмжээндэ хабаадагшад “Прозо”, “Ирагуу найраг”, “Драматическа зохёол”, “Закадрово уншалга” ба “Гуурһа туршалга” гэһэн табан номинацида буряад хэлээр уран һайханай уншалга (видеоролик) үзүүлээ.

Буряад хэлэнэй габшагай һарада ганса һургуулинуудһаа гадна хүүгэдэй сэсэрлигүүд хабаадаа. Улаан-Үдэ хотын “Эдельвейс” гэһэн нэмэлтэ болбосоролой түб” гэһэн нэмэлтэ болбосоролой автономно муниципальна эмхи зургаан буряад хэлэнэй габшагай һарада ехэ эдэбхитэй хабаадаа. Энэ жэл габшагай һара 16-дахи удаагаа үнгэрөө, эндэ тус эмхи зургаанай багшанар болон хүмүүжүүлэгшэд жэл бүри хабаададаг. Тиигэжэ буряад хэлэнэй  ба буряадай соёлой габшагай һарада “Юность”  ба “Эдельвейс” гэһэн МАУ ДО ЦДО-гой  хүүгэдэй клубуудай хүмүүжэмэлнүүдтэ нэмэлтэ болбосоролой багша Эржена Онтобоева буряадай табаг эдеэнэй үзэсхэлэн-танилсуулга үнгэргөө. Саламат, бообо, хуушуур, бууза гэһэн табаг эдеэнүүдэй бии болоһон түүхэ болон тэдэниие бэлдэхэ нюусанууд тухай хүүгэд ехэ һонирхожо шагнаа. Бууза хумиха һургалтын хэшээлдэ шеф-тогоошон болохо дуратайшуул өөрыгөө туршаад үзөө. Энэ хэмжээ ябуулга буряадай арадай хатар-ёохор гүйсэдхэлгөөр дүүрөө.

Улаан-Үдэдэ габшагай һарын хэмжээн соо буряад хэлэндэ сэсэрлигэй хүүгэдые һургадаг хүүгэдэй сэсэрлигэй эрхим хүмүүжүүлэгшые шэлэжэ абаа.Улаан-Үдэ хотын 52 дугаар “Ая-ганга” хүүгэдэй сэсэрлигэй ахалагша хүмүүжүүлэгшэ Дарима Дашиева “Эрхим хүмүүжүүлэгшэ – 2021” гэһэн буряад хэлээр угсаатанай соёлой хэшээл бэелүүлдэг багшанарай дунда мэргэжэлэй уласайII урилдаанда илагша боложо гараа. “Манай хүүгэдэй сэсэрлиг болбол буряад хэлээр сэсэрлигэй болбосоролой эмхи зургаанда хэлэ хүгжөөхэ талаар туршалтын талмай болодог. Тиимэһээ бидэ энэ урилдаанда оролсожо, аза талаанаа туршаад үзэхэ гэжэ бодообди”, - гэжэ илагша Дарима Дашиева хэлэнэ. – 2019 ондо энэ түсэл бидэ эхилхэдээ айдаһатай шэнги байгаа, юундэб гэхэдэ, үхибүүд буряад хэлэ нэгэшье мэдэхэгүй байгаа. Буряад хэлэ ойлгодог болохын түлөө бидэ хүүгэдтэ элдэбын арга хэрэглэжэ эхилээбди. Мүнөө дээрэ харахада, хүүгэд буряадаар хэлэхэдэ зарим юумэ ойлгодог болоо. Манай хүүгэдэй сэсэрлигтэ хэлэнэй оршон бии гэжэ бидэ харуулжа шадаабди. Тиимэһээ би энэ урилдаанда манай ажал үндэрөөр сэгнэһэнэй түлөө ехэ баяртай байнаб”.

Буряад Уласта анха түрүүшынхиеэ хэдэн урилдаанууд нэгэ доро үнгэрөө, тэдэнэй нэгэниинь болбол «Ха-Ха-Харышта» гэһэн буряад хэлэн дээрэ шог хөөрөөнэй ролигуудай урилдаан болоно.Восток-Телеинформ МА-гай сурбалжалагшада дуулгаһаар, энэ урилдаанда олон хабаадагшад байгаа, кавээнщигууд ехэнхидээ ролигуудаа эльгээхэ гэжэ эмхидхэгшэд һанаһан байгаа, теэд гайхаһан юумэниинь гэхэдэ мэргэжэлэй бэшэ ба шэнэ хүнүүд олон байба гэжэ Чингис Болотов хэлээ. “Омскын нэгэ залуу бидэниие ехэ баясуулаа – тэрэ манай олзо болоо. Цырен Батоцыренов европ шэг шарайтай, теэд тэрэ уһан буряад хэлэтэй. Цырен болбол Буряад Уласһаа гараһан, тэрэ мүнөө ондоо хотодо һурана, тэрэнэй ажалаар хараад үзэхэдэ энэ урилдаанда хабаадахадаа ехэ урмашана, тэрээндэ энэ ажалынь ехэ һонирхол түрүүлөө. Энэ хүбүүн лэ һүүлээ һүүлдэ илагшань боложо тодороо”, - гэжэ Болотов хэлэнэ.

Хүүгэд залуушуулай уран бүтээлээ хотын ордон соо буряад хэлэнэй габшагай һара багшанарайфестиваляар дүүрөө. Тэрээндэ багшанар, болбосоролой эмхи зургаануудай хүтэлбэрилэгшэд болон һурагшад хабаадаа,Zoomвидеоконференциин аргаар энэ үйлэ хэрэг шууд дамжуулагдаа.

Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай зохёон бэлдэһэн “Буряад хэлэ хамгаалга ба хүгжөөлгэ” гэһэн программын хүреэндэ эдэ бүгэдэ хэмжээ ябуулганууд үнгэрөө гэжэ һануулая.

– Буряад хэлэн залуу үетэндэ ехэ хэрэгтэй, энэ хэлэн мартагдаха ёһогүй, тиимэһээ заншалта ёһоороо октябрь – буряад хэлэнэй һара гэжэ тоологдодог болонхой. Буряад хэлэнэй багшанарай ашаар энэ габшагай һарада зорюулагдаһан бүхы хэмжээ ябуулганууд хотын һургуулинуудта ехэ һайнаар үнгэрөө. Габшагай һарада зорюулагдаһан хэмжээ ябуулгануудые һонирхолтойгоор ба хадуужа абахаар үнгэргэхын тула багшанар үнэн зүрхэнһөө оролдоно, тэрэнэйн түлөө тэдэндэ ехэ баяр хүргэе, - гэжэ Буряад Уласай болбосоролой һалбариин түлөөлэгшэд тэмдэглээ.

Ольга Чиж, Восток-Телеинформ. 

Заметили опечатку? Выделите ошибку и нажмите Ctrl+Enter.